شهر هوشمند در ایران چه مسیری را طی می‌کند؟

شهر هوشمند در ایران از چارچوب و فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات برای ایجاد، استقرار و ارتقای شیوه‌های توسعه برای مقابله با چالش‌های شهری و ایجاد زیرساخت‌های فن‌آوری و پایدار استفاده می‌کند.

برخی از شهرها به دلیل فرصت‌هایی که در آنجا به عنوان فرصت برتر وجود دارد، مانند بازار و مراکز تولید، برخی دیگر به دلیل عظمت فرهنگ خود، یا حال و هوای جهان وطنی خود، و برخی دیگر به دلیل توانایی در ارائه امکانات آموزشی و بهداشتی بهتر یا ترکیبی از این عوامل پتانسیل تلفیق این فرصت‌ها را با هوشمند‌سازی دارند.

در ابتدا باید دلایلی را که در وهله اول یک شهر را برای مردم جذاب می‌کند درک کنیم. این دلایل تا حد زیادی برای شهرهای مختلف متفاوت و برای گروه‌های مختلف مردم متفاوت است و بنابراین قابل تعمیم نیست.

شاخص‌هاي شهر هوشمند در ایران

شهرها به طور ذاتى با چالش‌هاى پيچيده‌ای مواجه هستند. به عبارت ديگر تجمع انبوهی از ساكنان منجر به آشفتگى و بى نظمى شده و شرايطى را به وجود آورده كه اختلال در تعادل شهرها را ايجاد كرده و دستيابى به پايدارى را با روش‌هاى كنونى بسيار سخت كرده است. اين مسائل باعث پيچيدگی‌های زيادی درشهرهاي جديد می‌شود و متخصصان را به فکر ايجاد راه حل‌هايی براي مشکلات وا می‌دارد. يکي از برجسته‌ترين راه حل‌ها در اين زمينه، جهت مقابله با چالش هاى كنونى شهرها، توسعه شهر هوشمند است، كه درطول سال‌هاى اخير توجه زيادى را به خود جلب كرده است. شهرى كه با استفاده از فناورى‌هاى جديد، ارتقاء نوآورى و مديريت، دانش زيست پذيرتر، كاربردى‌تر، رقابتى‌تر و به روز‌تر می‌باشد.

رویکرد شهر هوشمند، صرفاً به معنای به خدمت گرفتن زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) شهری نیست، بلکه شش بعد اقتصاد هوشمند، حمل و نقل هوشمند، محیط هوشمند، زیرساخت هوشمند، حاکمیت هوشمند و زندگی هوشمند را همزمان مورد توجه قرار می‌دهد.

ایجاد شهرهوشمند در ایران می‌تواند منبع درآمد و ارزش افزوده باشد. عناصر مهم و تاثیرگذار در زیر ساخت شهر هوشمند، شبکه برق، آب، سیستم گاز، ساختمان‌های تجاری، بیمارستان‌ها، سیستم حمل و نقل عمومی و خانه‌ها هستند، که در شکل‌گیری زندگی هوشمند تاثیر گذارند. در صورتی که همه این موارد به یکدیگر متصل باشند و یکپارچه مدیریت شوند، در اداره شهر به صورت هوشمند می‌توانند مفید باشد.

پيشينه شهر هوشمند در ايران

مرکز تحقیقات شهر هوشمند ایران در سال 1398 تاسیس گردید، که مرجع پژوهش و فناوری شهر هوشمند در سطح ملی بوده و از ارگان‌های زیر مجموعه دانشگاه تهران است. مرکز تحقیقات شهر هوشمند دانشگاه تهران اولین مجموعه تخصصی در حوزه شهر هوشمند است که با مشارکت و همکاری متخصصین رشته های فناوری اطلاعات، هوش مصنوعی، شبکه، شهرسازی، مدیریت و سایر تخصص‌های مرتبط در کارگروه‌های تخصصی در حوزه های مختلف مانند IOT، هوشمند سازی بانک ها، شهرک های صنعتی، کارخانه ها، تحول هوشمند سازمانی و … مطالعات پژوهشی، مشاوره و اجرا فعالیت می‌کنند.

این مرکز در حوزه‌های خدمات مشاوره حوزه‌های شهر هوشمند، هوشمندسازی و تحول هوشمند به شرح ذیل فعالیت می‌کند:

ایجاد بانک جامع اطلاعاتی و مدارک فنی
تدوین مقررات و دستورالعمل‌های حوزه‌های شهر هوشمند
ایجاد بانک اطلاعاتی جامع از فعالین حوزه‌های شهر هوشمند
برگزاری همایش و کنفرانس‌های علمی و بوت کمپ
طراحی و اجرای پلتفرم و پروژه‌های نرم افزاری
اجرای پروژه‌های سخت افزاری و نرم افزارهای شهر هوشمند
ارائه خدمات مربوط به شهر هوشمند
تدوین و اجرای آیین نامه‌ استانداردهای مرتبط با شهر هوشمند

چالش‌های دستیابی به شهر هوشمند در ایران

در ادامه به موانعی که در طی مسیر رسیدن به شهرهای هوشمند در ایران با آن‌ها مواجه هستیم، می‌پردازیم:

چالش اقتصادی

عدم تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری
پایین بودن سرمایه گذاری سازمان‌ها بر روی آموزش
پایین بودن درآمد سرانه مردم ایران
هزینه زیاد اینترنت
زمان بر بودن بازده مالی شهر هوشمند

مدیریتی

مشخص نبودن متولیان
عدم وجود برنامه مدون ملی
عدم توجه به ICT در سیاست گذاری‌ها
تداخل اجرا سیاست‌گذاری و نظارت
فقدان قانون کپی‌رایت
عدم آگاهی کافی و ترس مدیران

فنی

پهنای باند کم
پایین بودن درصد اتصال مدارس به اینترنت

چالش آموزشی

عدم اطلاع رسانی در خصوص نحوه عملکرد سیستم‌های الکترونیک
پایین بودن میزان آموزش‌های الکترونیک
تعداد پایین متخصصان ICT

فرهنگی

عدم اعتماد بخشی از جامعه به سیستم‌های هوشمند
فرهنگ‌سازی غلط سیاست‌گذاری‌ها

در حال حاضر شهرهای ایران به خصوص کلان شهرها دارای مسائل و مشکلات پیچیده‌ای از جمله ترافیک، آلودگی، تراکم بیش از اندازه جمعیت، شکاف طبقاتی، کمبود فضاهای خدماتی می‌باشند. در این میان در سال های اخیر فناوری‌های هوشمند، تحولات گسترده‌ای را در تمامی عرصه‌های زندگی بشر به دنبال داشته و به عنوان بستری برای رشد و توسعه سایر بخش‌ها در ابعاد مختلف قلمداد شده است. بنابراین برای ورود به عرصه شهر هوشمند در ایران نیازمند بسترسازی‌های لازم به خصوص توسعه زیرساخت‌های مخابراتی، تولید محتوا و کاربردهای متناسب با نیاز شهروندان و توجه به متخصصین در راستای کاهش شکاف دیجیتال هستیم. از طرف دیگر با توجه به اینکه جهان به سمت گسترش شهرهای هوشمند پیش می‌رود، شهرها و شهروندان برای تعامل و ادامه حیات خویش در ابعاد مختلف و ایفای نقش فعال، ناگزیر به پیوستن به این جریان هستند.

ارتباط شهر هوشمند با اینترنت اشیا

شهرهای هوشمند از انواع نرم‌افزارها، رابط‌های کاربری و شبکه‌های ارتباطی در کنار اینترنت اشیا (IoT) برای ارائه راه حل‌های متصل به عموم استفاده می‌کنند. از این میان، اینترنت اشیا مهم‌ترین است. اینترنت اشیا شبکه‌ای از دستگاه‌های متصل به هم است که با هم ارتباط برقرار می‌کنند و داده‌ها را مبادله می‌کنند. این می‌تواند شامل هر چیزی، از وسایل نقلیه گرفته تا لوازم خانگی و حسگرهای خیابانی باشد. داده‌های جمع‌آوری‌شده از این دستگاه‌ها در ابر یا روی سرورها ذخیره می‌شوند تا امکان بهبود کارایی بخش عمومی و خصوصی را فراهم کنند و منافع اقتصادی و بهبود زندگی شهروندان را به ارمغان آورند و شهر هوشمند در ایران نتایج خوبی را به دست آورد.

بسیاری از دستگاه‌های اینترنت اشیا از محاسبات لبه استفاده می‌کنند که تضمین می‌کند که، تنها مرتبط‌ترین و مهم‌ترین داده‌ها از طریق شبکه ارتباطی تحویل داده می‌شوند. علاوه بر این، یک سیستم امنیتی برای محافظت، نظارت و کنترل انتقال داده‌ها از شبکه شهر هوشمند و جلوگیری از دسترسی غیرمجاز به شبکه اینترنت اشیا پلتفرم داده شهر پیاده‌سازی شده است.