شتابدهنده تخصصی و به طور کلی، شتابدهندهها بخش مهمی از اکوسیستم کارآفرینی هستند و همچنین تنوع قابل توجهی بین آن‌ها وجود دارد. برخی از آن‌ها مانند مرکز نوآوری نکسترا در زمینه فناوری‌های نوین مانند اینترنت اشیا، هوش مصنوعی، شهر هوشمند، امنیت سایبری، بلاکچین و مخابرات و تعدادی از آن‌ها در زمینه‌های اختصاصی دیگری مانند حوزه سلامت، انرژی، فین‌تک و … فعالیت می‌کنند. شتابدهندهها، که به‌عنوان شتابدهنده اولیه، شتابدهنده استارتاپ یا شتابدهنده کسب‌وکار نیز نامیده می‌شوند، با ارائه برنامه‌هایی با مدت زمان محدود، به استارتاپ‌ها کمک کرده وخدمات مورد نیاز را به آنان ارائه می‌دهند.
همانطور که در محتوای شتابدهنده چیست نیز اشاره کردیم، شتابدهنده را می‌توان به چراغ راه استارتاپ‌ها تشبیه کرد و به آنان نقش مکمل رشد را داد.
یک شتابدهنده تخصصی تمام تلاش خود را می‌کند که با ارائه خدماتی مانند فضای کار، منتورینگ و مشاوره تخصصی، شبکه‌سازی و اتصال استارتاپ به سایر سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مسیر جذب سرمایه و رشد را برای استارتاپ هموار کند.
شاید از خود بپرسید که در این میان، شتابدهنده چه سودی می‌برد؟
شتابدهنده با ارائه تمام خدمات لازم درصد کوچکی از سهام استارتاپ را در اختیار خواهد گرفت و این درصد به قدری بزرگ نیست که افراد تیم استارتاپی را نگران کند و مالکیت آنان را تحت شعاع قرار دهد.
چرا شتابدهنده تخصصی استارتاپ؟
شتابدهندهها در سال‌های اخیر به وضوح گسترش یافته‌اند. اما آنچه شتابدهندهها انجام می‌دهند و آن‌ها را از دیگر سرمایه‌گذاران و سازمان‌های پشتیبان در مراحل اولیه متمایز می‌کند و برای استارتاپ‌هایی که ظاهراً در حال سقوط هستند، بسیار ارزشمند است چیست ؟
به طور کلی، شتابدهندهها از استارتاپ‌ها برای توسعه محصولات اولیه، ارتقا برنامه‌های کسب وکار، یافتن جایگاه سودآوری در بازار و در انتها در به دست آوردن سرمایه و منابع انسانی حمایت می‌کنند. در پایان مرحله شتابدهی، استارتاپ‌های شرکت‌کننده به تعدادی از سرمایه‌گذاران در موعد مقرر شده (demo day)، کسب‌وکارشان را ارائه می‌دهند.
نحوه عملکرد شتابدهنده تخصصی
در ابتدا به مراحل مهم عملکرد شتابدهنده ها اشاره خواهیم کرد:
- انتخاب
- آموزش، مربیگری و توسعه شبکه
- روز ارائه(demo day)
- ادامه فرآیند شتابدهی
یک برنامه شتابدهی در شتابدهنده تخصصی ، همانطور که میلر و بوند در سال ۲۰۱۱ در مقاله بنیادین خود تعریف کرده‌اند، شامل ۵ ویژگی اصلی است، که آن‌ها را از دیگر انواع سرمایه‌گذاری‌ها و مراکز رشد متمایز می‌کند:
- فرآیند ثبت نام آزاد ولی به شدت رقابتی
- سرمایه‌گذاری در قبال بخشی از سهام
- تاکید و تمرکز بر تیم‌های استارتاپی به جای افراد
- دوره‌های مربیگری فشرده و کوتاه مدت
- توجه به استارتاپ‌ها به جای شرکت‌ها
اگر چه امروزه شتابدهندههای بسیاری در اقصی نقاط جهان تاسیس شده‌اند و هر روز بر تعداد آن‌ها نیز افزوه می‌شود؛ اما فقط تعداد کمی از آن‌ها تمامی ۵ ویژگی ذکر شده را دارا هستند. به همین خاطر، لازم است ارزیابی مناسب منطقه‌ای و جهانی از عملکرد شتابدهنده شکل بگیرد.
مدل‌های مختلف شتابدهنده
در طول تاریخ، شتابدهندههای عمومی و شتابدهنده تخصصی چندین تنوع در مدل های خود داشته‌اند. در این مقاله، به این الگوهای تازه پدیدار شده، می‌پردازیم. شتابدهندهها تقریباً در طول بیست سال به انواع مختلفی تقسیم شده‌اند که بر روی توسعه ایده‌های استارت‌آپی متمرکز شده‌اند. در بخش زیر انواع مختلف شتابدهنده را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
پیش شتابدهنده
شتابدهندهها در مراحل اولیه (pre-seed) بر روی شکل گیری روند و مسیر رشد استارتاپ‌ها تمرکز دارند. برای الگوی پیش شتابدهی، استارتاپ‌هایی که در مرحله اولیه پیشرفت هستند مناسب در نظر گرفته می‌شوند. مرحله‌ایی که فقط اشتیاق انجام کار، یک طرح مفهومی و همچنین برنامه‌ریزی وجود دارد. در عین حال هیچ نمونه اولیه‌ای توسعه داده نشده است.
از تحلیل‌های مدل پیش شتابدهنده، تعریف زیر برای این برنامه به دست آمده است:
این برنامه در مدت زمان کمتر از ۱۲ هفته، با تأمین مالی صفر و بدون نیاز به سهام، برخلاف شتابدهندههایی که در ازای سهام، سرمایه‌گذاری می‌کنند انجام می‌شود. به طور کلی، پیش شتابدهندهها متعهد به مهارت‌آموزی بنیان‌گذاران کسب‌وکارها و ایجاد شبکه‌ای قدرتمند از فعالان و سازمان‌های اکوسیستم هستند.
بنابراین موارد زیر به عنوان رایج‌ترین فعالیت‌ها در برنامه های پیش شتابدهی ذکر شده است:
- استارتاپ ویکند
- راهنمایی تک به تک
- کمک به فرآیندهای درخواست رسمی
- آموزش‌هایی برای ارائه به سرمایه گذار
- برنامه‌های آمادگی برای سرمایه‌گذاری
- انواع دیگر رویدادهای استارتاپی
شتابدهنده عمومی
شتابدهندههای عمومی، به عنوان شتابدهنده غیرتخصصی شناخته می‌شوند. اصطلاح شتابدهنده عمومی به این خاطر استفاده می‌شود که هدف این شتابدهنده ها ارائه خدمات یا محصولاتی است، که با نیازهای مشتری در بیش از یک بازار یا بخش پایدار هستند.
اندازه سرمایه‌گذاری در این دسته از شتابدهندهها بسته به عوامل مختلفی مانند کشور، مدل کسب و کار، رشته تخصصی و استراتژی موجود به طور قابل توجهی متفاوت است. مدت زمان برنامه معمولا حداقل ۱۲ هفته است و ممکن است تا ۲۴ هفته نیز طول بکشد. رایج‌ترین انواع مدل‌های سرمایه‌گذاری که در شتابدهندههای عمومی به کار می‌رود، حمایت مالی ارائه شده توسط شرکت‌های معتبر و سرمایه‌گذاری خطرپذیر است که سرمایه‌گذاری در ازای سهام در استارتاپ‌ها انجام می‌شود.
حوزه‌های برجسته مورد علاقه برنامه‌های شتابدهنده عمومی، فناوری‌های ابری، محصولات اینترنت و شرکت، نرم‌افزار، توسعه سخت‌افزار، اینترنت اشیا (IoT)، فناوری‌های ارتباطی و غیره می‌باشد. بیشتر شتابدهندههای شناخته شده در این دسته عبارتند از: TechStars، Y-Combinator، Seedcamp.
علی‌رغم موارد ذکر شده، شتابدهندهها ویژگی‌های متمایز زیادی را در طول دوره فعالیت خود ایجاد کرده‌اند، اما هدف اصلی آن‌ها، کمک به شرکت‌های نوپا برای رسیدن به بازار هدف است.
شتابدهنده تخصصی
افزایش تعداد برنامه‌های شتابدهنده منجر به اعمال استراتژی‌های متمایزی برای حفظ رقابت فزاینده بین شتابدهندهها می‌شود. مدل شتابدهنده تخصصی اساساً مشابه شتابدهندههای عمومی است، فقط با تغییرات اساسی در تمرکز بر حوزه‌های فعالیت و پذیرش استارتاپ‌ها باعث می‌شود که متقاضیان همگنی داشته باشند، که توسط مربیان و آموزش‌ها در زمینه های بسیار خاص پشتیبانی می‌شوند. در نتیجه، این امر باعث افزایش اثربخشی برنامه‌ها برای استارتاپ‌ها خواهد شد.
حوزه‌های جذاب برای شتابدهنده تخصصی ، صنایعی هستند که نیاز به دانش و مقررات تخصصی دارند، مانند انرژی پاک، هوش مصنوعی، سلامت و فناوری اطلاعات . به طور مشابه، برنامه‌های شتابدهنده عمومی نیز تمایل به حرکت به سمت شرکت‌های خدماتی و نرم‌افزاری را نشان می‌دهند، اما لزوماً بر صنعت خاصی متمرکز نیستند.
در حال حاضر، فین‌تک، ادتک، انرژی پایدار، صنعت مراقبت‌های بهداشتی، صنعت مد و سبک، املاک و مستغلات موضوعات اصلی برنامه‌های شتابدهنده تخصصی هستند.
شتابدهنده مجازی
به طور کلی، شتاب‌هنده‌های سنتی برای پشتیبانی از کسب وکار تخصصی در محل هستند.این روند نوظهور،یک برنامه “مجازی” است، هم برای انکوباتورها و هم برای شتابدهندههایی که فعالیت‌های خود را به صورت آنلاین انجام می‌دهند، بنابراین نیازی به جابجایی به مکان معینی نیست. این مدل در حال گسترش، به عنوان برنامه‌ای که به طور انحصاری خدماتی مانند راهنمایی و شبکه‌سازی با سرمایه‌گذاران را بدون فضای فیزیکی یا زیرساخت ارائه می‌کند، تعریف می‌شود. البته باید بدانید که شتابدهندههای مجازی می‌توانند یک شتابدهنده تخصصی باشند.
جمع‌بندی
در طول ۱۵ سال گذشته، شتابدهنده تخصصی در سراسر جهان گسترش یافته و به یکی از مکانیسم‌های پشتیبانی اولیه کسب وکار عنوان داده شده‌اند. شتابدهندهها از بدو تأسیس تا به امروز، نقش مهمی در موفقیت هزاران شرکت ایفا کرده‌اند و به اشکال متنوع در صنایع مختلف متمرکز شده‌اند.
با وجود محبوبیت، هنوز بحث‌هایی در مورد مزایای ارزش افزوده برنامه‌های شتابدهنده عمومی و شتابدهنده تخصصی وجود دارد. تاکنون داده‌های آماری کمی در مورد میزان موفقیت استارتاپ‌هایی وجود دارد که به دلیل جدید بودن این پدیده، به ویژه در بازارهای نوظهور، برنامه‌های شتابدهی را پشت سر گذاشته باشند. شتابدهندهها همیشه باید به دنبال راه‌های جدیدی برای رسیدگی به نیازهای کسب و کار، منابع آن و آگاهی از مرحله توسعه فعلی اکوسیستم باشند.
همچنین، توسعه شبکه یکپارچه شرکای داخلی و بین المللی برای افزایش دامنه خدمات و مربیان ارائه شده، به منظور جذاب کردن جامعه شتابدهنده برای استارتاپ‌ها، بسیار مهم است.
یکی از عواملی که موجب می‌شود استارتاپ‌ها جذب سرمایه موفق و سریع‌تری نیز داشته باشند این است که مرکزی تخصصی و مربوط به حوزه فعالیت خود را پیدا کرده و با آن وارد مذاکره شوند. این امر فرآیند پذیرش و بررسی استارتاپ را برای شتابدهنده آسان‌تر کرده و باعث می‌شود که درک ایده و طرح برای مجموعه بسیار روان و درست صورت بگیرد.
در شتابدهنده نکسترا، صاحبان ایده و کسب وکار می‌توانند در ۵ حوزه تخصصی شهر هوشمند، اینترنت اشیا، فناوری اطلاعاتی و مخابراتی، امنیت سایبری و بلاکچین از خدمات آموزشی، فنی و فضای‌کاری آن بهره‌مند شوند.
منابع
Sherzod Miryuldoshev, (2019), Business Accelerators: Review In Literature, Politecnico Di Torino, Department Of Management And Production Engineering.
Hathaway, I., (2016), What Startup Accelerators Really Do, Harvard Business Review.
بازتاب: فناوری های مخابراتی و مخابرات و هر چیزی که باید درباره آن بدانید! - نکسترا