جذب سرمایه در اکوسیستم کارآفرینی یکی از مهم‌ترین موضوعات، هم برای سرمایه‌گذاران و هم برای استارتاپ‌ها است. جذب سرمایه، در اصل فروش یک طرح یا ایده تجاری پیشنهادی، به بخش خاصی از بازار (سرمایه‌گذاران) است.
البته در این زمینه سوالاتی مطرح می‌شود از جمله اینکه، منابع مالی چگونه تامین می‌شوند و آیا الگوی خاصی بر اساس ساختار سرمایه در این راستا وجود دارد؟
دسترسی به منابع مالی یک عنصر حیاتی در بقا و رشد استارتاپ‌ها است. عمر یک استارتاپ موفق را می‌توان مربوط به مجموعه‌ای از مراحل، از توسعه اولیه تا بلوغ اولیه، با انواع خاصی از بودجه در دسترس و اغلب ضروری و مرتبط با هر مرحله در نظر گرفت. به طور معمول، چندین مرحله تأمین مالی برای رشد موفقیت آمیز یک استارتاپ ضروری است، که این سرمایه از یک منبع و گاهی اوقات ترکیبی از منابع مختلف تأمین می‌شود. استارتاپ‌ها در پنج مرحله از منابع مالی استفاده می‌کنند:
- توسعه: پیشرفت از ایده به فرصت تجاری امیدوارکننده.
- راه اندازی: وجود کسب وکاری سازماندهی شده، توسعه یافته و یک مدل درآمدی اولیه.
- بقا: شروع رشد درآمدها و پوشش دهی برخی از هزینه‌ها.
- رشد سریع: رشد بسیار سریع درآمد و جریان نقدی.
- سررسید اولیه: ادامه رشد درآمد و جریان نقدی، اما با سرعت بسیار کمتر.
-
عوامل موثر بر جذب سرمایه
عواملی که می‌تواند بر فرآیند جذب سرمایه تاثیر بگذارد، شامل مواردی مانند تعداد کارکنان، میزان درآمد آن‌ها، سود و وضعیت توسعه یک محصول می‌شود. تصمیمات و رفتارهای تامین‌کنندگان مالی ممکن است با توجه به ویژگی‌های کشورها، بازارها، استارت‌آپ‌ها، پروژه‌ها و سایر عوامل متفاوت باشد و بر این اساس می‌توان الگوهای تامین مالی متفاوتی را بدست آورد. تحمل ریسک و ترجیح مالک، ویژگی‌های ذاتی یک موسس، محصولات و خدمات ارائه شده از جمله عواملی هستند که بر تصمیم‌های جذب سرمایه و تأمین مالی استارتاپ تأثیر می‌گذارند. همچنین، ویژگی های کسب و کار مانند شهرت و تجربه می‌تواند جذب سرمایه جدید را تسهیل کند. از سوی دیگر از دیدگاه یک سرمایه‌گذار عوامل متعددی از جمله ارتباطات تجاری و ویژگی‌های کارآفرینانه کسب‌وکارها یا حتی پارامترهای جغرافیایی بر تامین مالی و استفاده از سرمایه شرکت‌های کوچک و متوسط می‌تواند بر تصمیمات سرمایه‌گذاری در یک کسب و کار تأثیر بگذارد.
عواملی مانند فعالیت‌های شبکه‌های اجتماعی کارآفرینان و استارت‌آپ‌ها نیز می‌تواند جذب سرمایه از سرمایه‌گذاران را افزایش دهد. برخی از عوامل بیرونی در استارت‌آپ‌ها وجود دارند که بر جذب سرمایه تأثیر می‌گذارند، مانند رقابت و شبکه‌های سرمایه‌گذاری.
-
جذب سرمایه از حاشیه خلیج فارس
مرکز نوآوری نکسترا با توجه به دیدگاهی که در راستای موفقیت استارتاپ‌های داخلی دارد اقدام به مذاکره با سرمایه‌گذاران خطرپذیر حاشیه خلیج فارس کرده است.
در این راه رویداد جیتکس 2023 یکی از فرصت‌هایی بود که می‌بایست از آن استفاده می‌شد و نکسترا نمایندگانی را برای حضور در جیتکس 2023 به امارات متحده عربی اعزام کرد و در این سفر و در حاشیه نمایشگاه، مذاکرات سازنده‌ای را با سرمایه‌گذاران خطرپذیر انجام دادند.
باید در نظر داشت که این اقدامات می‌تواند برای استارتاپ‌هایی که در دوره‌های رایگان شتابدهی نکسترا حضور دارند موثر باشد به جذب سرمایه موثر و کاربردی منجر شود.
مرکز نوآوری نکسترا نیز آماده پذیرش استارتاپ‌های سه حوزه هوش مصنوعی، اینترنت اشیا و شهر هوشمند بوده و دوره شتابدهی اختصاصی و البته رایگان را برای تیم‌ها و ایده‌های این حوزه تدارک دیده است.
-
انواع سرمایه گذاران
تمایز مهمی بین سرمایه گذاران سازمانی و خصوصی وجود دارد. سرمایه گذاران خصوصی شامل خانواده، دوستان، تامین مالی جمعی و فرشتگان کسب و کار می‌شود. این نوع سرمایه گذاران با حساب شخصی خود سرمایه‌گذاری می‌کنند.
سرمایه‌گذاران سازمانی، شامل انواع سرمایه‌گذاران خطرپذیر، ادارات دولتی، بانک‌های تجاری، بانک‌های سرمایه‌گذاری و بنیادهای خصوصی همگی به نمایندگی از موسسات مربوطه خود سرمایه‌گذاری می‌کنند. این تمایز اولیه بین دو نوع سرمایه گذار، یک محرک کلیدی در رفتار سرمایه‌گذاری آن‌ها می‌باشد.
سه نوع سرمایه گذار نیازمند تعاریف صریح هستند:
سرمایه گذار فرشته (Angle Investors)
به فردی که سرمایه اولیه استارتاپ را در اختیار تیم قرار می‌دهد و اغلب یک کارآفرین یا تاجر موفق به حساب می‌آید، که معمولاً به حساب خود در شرکت های کوچک و خصوصی سرمایه‌گذاری می‌کند.
مشارکت سرمایه گذار فرشته در یک استارتاپ از سرمایه‌گذاران مالی تا مشارکت در عملیات شرکت متفاوت است. از آن‌جایی که سرمایه‌گذاران فرشته کار بررسی طرح کسبوکار را انجام می دهند، معمولاً در صنایعی که با آن آشنایی و در آن تجربه چندین ساله دارند سرمایه‌گذاری می‌کنند.
سرمایه گذار خطرپذیر(Venture Capitals)
سرمایه‌گذاری که از طرف شرکت‌های رسمی و سازمان‌یافته کار صورت می‌گیرد تا سرمایه شرکت‌های جدید را افزایش و روند رشد را تسریع بخشد. به این ترتیب، یک سرمایه گذار خطر پذیر در واقع یک سرمایه گذار سازمانی است.
فراتر از تأمین مالی ساده، سرمایه‌گذاران خطرپذیر ممکن است در تعدادی از فعالیت‌های ارزش افزوده از جمله نظارت، پشتیبانی و کنترل شرکت کنند.
سرمایه‌گذاری جمعی (Crowedfunding)
امروزه بیشتر به عنوان یک پدیده اینترنتی دیده می‌شود و به عنوان فرآیندی توصیف شده است که در آن کارآفرینان از طریق پلتفرم‌های آنلاین برای تأمین سرمایه اولیه به عموم مردم مراجعه می‌کنند. پلتفرم‌های تامین مالی جمعی مبتنی بر کمک مالی، مبتنی بر پاداش، مبتنی بر وام و بدهی یا مبتنی بر سهام هستند.
مراحل جذب سرمایه
استارتاپ‌ها در مراحل اولیه اغلب دسترسی محدودی به سرمایه دارند و نیاز مبرمی به جذب سرمایه از طریق درخواست سرمایه‌گذاری از افراد ثروتمند و شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر دارند. در سراسر جهان، اکوسیستم استارتاپی با سطوح مختلف موفقیت در حال رشد است.
اکوسیستم استارتاپی علاوه بر کارآفرینان، متشکل از سهامداران مختلفی از جمله مراکز رشد (Incubators)، شتابدهنده‌ها (Accelerators)، سرمایه گذاران (Investors)، ارائه دهندگان خدمات (Service Suppliers)، موسسات آموزشی و تحقیقاتی و شرکت‌های بزرگ است. بنابراین، اکوسیستم استارتاپی بخش‌هایی مانند منابع، سرمایه‌گذاران، زیرساخت‌ها، شبکه‌سازی، بازاریابی و افراد با استعداد را به هم نزدیک می‌کند که به رشد یک استارتاپ کمک می‌کند.
کارآفرینان باید برای استفاده از مزایای اکوسیستم فعالیت‌های بسیار زیاد و موثری را انجام دهند. علاوه بر جذب سرمایه از سرمایه گذاران یا سایر منابع، دانش و تجربه دو معیار با ارزشی هستند که یک کارآفرین از اکوسیستم استارتاپی به دست می‌آورد. تعداد فزاینده صندوق‌ها، سرمایه‌گذاران فرشته و سازمان‌های حمایتی مانند مراکز رشد، شتابدهنده‌ها، پلتفرم‌های رویدادها و برنامه‌های دانشگاهی از اکوسیستم استارتاپی پشتیبانی می‌کنند.
فرآیند جذب سرمایه به چه شکل است؟
دریافت وجوه از سرمایه‌گذاران یا سرمایه شخصی (Bootstrap) دو گزینه اصلی برای تامین مالی هستند. با رشد کسب و کار، نیاز به وجوه نیز افزایش می‌یابد. برای موفقیت یک استارتاپ، مدیریت صحیح امور مالی بسیار حیاتی است و بیشتر استارتاپ‌ها، به ویژه زمانی که به بلوغ نزدیک می‌شوند و فعالیت‌های خود را گسترش می‌دهند، بودجه جذب می‌کنند.
جذب سرمایه برای اهداف بسیاری مانند ایجاد نمونه اولیه (Prototype)، توسعه محصول، استخدام نیروی انسانی و سرمایه در گردش و غیره مورد نیاز است. بنابراین، یک برنامه مالی و تجاری دقیق، قبل از نزدیک شدن به هر مرحله از جذب سرمایه، بسیار مهم و کارآمد است. به طور کلی، استارتاپ‌ها بسته به پیشرفتی که در توسعه محصولات یا خدمات خود داشته اند، بودجه خود را در مراحل مختلف از جمله Pre-seed، Seed و سری های (A، B، C و غیره) تامین می‌کنند.
جذب سرمایه برای استارتاپ‌ها کار آسانی نیست. سرمایه استارتاپ جهت شراکت، مجوزهای تجاری، بیمه، تسهیلات، تجهیزات، وثیقه بازاریابی و استخدام نیروهای لازم جذب می‌شود.
ترتیب گام‌های جذب سرمایه
مراحل جذب سرمایه قوانین سختی در مورد انواع سرمایه گذاران و غیره ندارد، اما شاخص‌های کلی وجود دارند که نشان می‌دهد یک استارتاپ در کجای چرخه عمر خود قرار دارد و نیازهای سرمایه آن چقدر است. در گذشته گزینه‌های زیادی برای جذب سرمایه وجود نداشت، اما اخیراً ساختاری از تامین مالی در مراحل مختلف وجود دارد. مراحل مختلف تامین مالی از ابتدای تامین مالی تا IPO عبارتند از:
- بودجه قبل از بذر (Pre-seed)
- بودجه بذر (Seed)
- بودجه سریA
- بودجه سریB
- بودجه سریC
- IPO: عرضه سهام در بازار
-
تامین مالی قبل از بذر
این مرحله به تامین مالی شخصی یا بوت استرپینگ (Bootstraping) نیز معروف است. برای حمایت از استارتاپ می‌توان از سرمایه شخصی یا وجوهی از جانب خانواده و دوستان استفاده کرد. در این مرحله، استارتاپ‌ها درگیر توسعه یک نمونه اولیه یا اثبات مفهوم آن هستند. دوره Pre-Seed یک دور اولیه پیشنهادی است که یا سرمایه گذار نهادی وجود ندارد یا مقدار سرمایه بسیار اندک است.
-
تامین مالی بذر
سرمایه اولیه جذب شده توسط هر استارتاپی Seed Funding یا Seed Investment نامیده می‌شود. این اولین مرحله افزایش سرمایه برای راه‌اندازی کسبوکار است. در این سیستم تامین مالی، در ازای سرمایه‌گذاری، سهامی از کسبوکار به سرمایه گذاران پیشنهاد می‌شود. سرمایه اولیه برای اهداف مختلفی مانند به دست آوردن فضای اداری و امکانات زیرساختی، استخدام پرسنل کلیدی، توسعه یک محصول یا خدمات و بازاریابی مورد نیاز است. بنابراین برای شروع رشد کسبوکار ضروری است. بیشتر استارتاپ‌ها بدون چنین سرمایه‌گذاری در مراحل اولیه شکست می‌خورند.
-
سرمایه‌گذاری سری A
این اولین سرمایه‌گذاری خطرپذیر برای یک استارتاپ است و یکی از نقاط عطف مهم برای یک استارتاپ است. در سریA ، استارتاپ‌ها باید استراتژی توسعه مدل کسبوکار و مدل درآمدی معین و دقیقی داشته باشند. برای به دست آوردن این بودجه، استارتاپ‌ها نه تنها باید یک ایده داشته باشند، بلکه باید حداقل محصول قابل دوام (MVP) را نیز ارائه دهند. به طور معمول، سرمایه گذاران دور A شرکت‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر هستند.
- سرمایه‌گذاری سری B
در تأمین مالی سریB، استارتاپ‌ها قبلاً بازار مناسب محصول خود را یافته‌اند و برای گسترش محصول و خدمات، نیاز به کمک دارند. این سرمایه مورد نیاز شرکت‌ها است که به منظور پاسخگویی به تقاضاهای رو به رشد، رویارویی با رقبا و داشتن سهم بازار، افزایش می‌یابد.
-
سرمایه‌گذاری سری C
در این مرحله، استارتاپ‌ها برای ساخت محصولات یا خدمات جدید و دستیابی به بازارهای جدید به دنبال بودجه بیشتری هستند. این آخرین مرحله در چرخه رشد یک شرکت قبل از عرضه عمومی اولیه سهام است.
-
عرضه اولیه عمومی (IPO)
این فرآیند، ارائه سهام شرکت برای اولین بار به عموم مردم است. هنگامی که یک استارتاپ تصمیم می‌گیرد با فروش سهام خود از مردم اعم از سرمایه گذاران نهادی و همچنین سایرافراد وجوه جمع‌آوری کند، به عنوان IPO (عرضه عمومی اولیه) شناخته می‌شود. معمولاً این مرحله از رشد زمانی رخ می‌دهد که یک شرکت به یک شرکت خصوصی تبدیل شده باشد.
جمع‌بندی جذب سرمایه
تامین مالی به سرمایه مورد نیاز برای شروع و راه اندازی یک کسبوکار اشاره دارد. تامین سرمایه برای راه اندازی یک استارتاپ و ادامه فعالیت آن اولین و رایج ترین چالش برای هر استارتاپی است. تأمین مالی کسبوکار، خود واقعاً چالشی دلهره آور است، زیرا برای کسب درآمد باید هزینه کرد.
اکنون بسیاری از استارتاپ‌ها برای شروع مراحل اجرایی ایده خود، نیاز شدیدی به دریافت سرمایه مورد نیاز دارند. شتابدهنده ها از جمله مراکزی هستند که علاوه بر حمایت غیرمالی از جمله کارگاه‌های آموزشی، فضای کار و منتورشیپ، با داشتن شبکه ارتباطی قوی در اکوسیستم سرمایه گذاری، امکان جذب سرمایه برای استارتاپ‌ها را تسهیل می‌کنند.
باید بدانید که مرکز نوآوری نکسترا به عنوان یک شتابدهنده تخصصی در حوزه‌های شهرهوشمند، اینترنت اشیاء، امنیت سایبری، مخابرات و بلاکچین، از جمله شتابدهنده‌هایی است که علاوه بر داشتن شبکه ارتباطی قوی شامل سرمایه گذاران دولتی و خصوصی، خود نیز به عنوان یک سرمایه گذار اصلی، بر استارتاپ های مستعد سرمایه‌گذاری می‌کند.
منابع
Malvika Garg, Suman Gupta,(2021), Startups And The Growing Entrepreneurial Ecosystem, Journal Of Intellectual Property Rights.
Houman Khajehpour, Seyed Mahdi Sadatrasoul, Reza Yousefi Zenouz ,(2020), Does Fundraising Have Meaningful Sequential Patterns? The Case of Fintech Startups, Iranian Journal of Management Studies.
Klenner, N. F., Hartz-Olsson, L., & Capron, B. (2015). Design As a Competitive Advantage in Start-Up Fundraising. Journal Of Design, Business & Society.
بازتاب: سرمایه گذار خطر پذیر و قوانین مذاکره با آن - نکسترا
بازتاب: نمایشگاه ملی فرصت های سرمایه گذاری فناورانه با حضور نکسترا برگزار شد! - نکسترا